ਜਦ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ 1759 -1760 ਵਿਚ ਹਿਦੁਸਤਾਨ ਨੂ ਲੁਟ ਕੇ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾ ਸਿਖਾ ਨੇ ਇਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਅਬਦਾਲੀ ਦੇ ਕਾਫਲੇ ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਲੁਟ ਮਾਰ ਕੀਤੀ॥ਅਬਦਾਲੀ ਇਸ ਗੱਲ ਤੂ ਬਹੁਤ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਸੀ ਕੇ ਮੈ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਤੂ ਲੁਟ ਮਾਰ ਕਰਕੇ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹਾ ਇਹ ਖਾਨਾ ਬਦੋਸ਼ (ਕਿਓਕੇ ਉਸ ਸਮੇ ਜੰਗਲਾ ਵਿਚ ਹੀ ਜਿਆਦਾਤਰ ਰਹੰਦੇ ਸਨ)ਮੈਨੂ ਲੁਟ ਲੈਂਦੇ ਹਨ॥ਅਬਦਾਲੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਉਸ ਵੇਲੇ ਦੇ ਗਵਰਨਰ ਜਕਰੀਆ ਖਾਨ ਤੂ ਪੁਛਿਆ ਇਹ ਹੈ ਕੌਣ ਲੋਕ! ਇਹ ਸਿਖ ਅਖਵਾਂਦੇ ਹਨ,ਘੋੜਿਆ ਦੀਆ ਕਾਠੀਆ ਇਹਨਾ ਦਾ ਘਰ ਹਨ,ਘਾਹ ਫੂਸ ਤੇ ਚਨੇ ਚੰਬ ਵੀ ਗੁਜਾਰਾ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ,ਇਹਨਾ ਦੇ ਗੁਰੂ ਨੇ ਹਰਿਮੰਦਰ ਨਾਮ ਦਾ ਆਬੇ ਹਿਆ ਦਿਤਾ ਹੋਇਆ ਜਿਥੋ ਹੀ ਮੁੜ ਸਕਤੀ ਸ਼ਾਲੀ ਹੋ ਨਿਬੜਦੇ ਹਨ॥ਅਬਦਾਲੀ ਨੇ ਕੇਹਾ ਮੈਨੂ ਇੰਨਾ ਵਿਚੋ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀ ਦੀ ਬੂ ਆਉਂਦੀ ਹੈ॥ਇਹਨਾ ਨੂ ਸਬਕ ਸਿਖਾਉਣਾ ਪਵੇਗਾ॥ ਇਸਲਈ ਵਾਪਿਸ ਪਹੁਚ ਅਬਦਾਲੀ ਨੇ ਏਸ਼ੀਆ ਦੀ ਓਸ ਵੇਲੇ ਦੀ ਸਭ ਤੂ ਵੱਡੀ ਤੋਪ ਤਿਆਰ ਕਰਵਾਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਸ਼ਾਹ ਨਜੀਰ ਨੂ ਦਿਤਾ॥ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਕਹਨ ਉਤੇ ਸਾਰੀ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚੋ copper ਅਤੇ brass ਦੇ ਭਾਂਡੇ ਆਦਿਕ ਇਕਠੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਜਿੰਨਾ ਨੂ ਡਾਲ ਕੇ ਇਕ ਤੋਪ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ॥ ਨਾਮ ਰਖਿਆ ਗਿਆ ''''ਜਮਜਮਾ''॥(80 pounder, 14 feet, 4½ inches in length, with a bore aperture of 9½ inches )
ਪਰ ਆਪਣੇ ਵੱਡੇ ਵਾਡੇਰਿਆ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਵੇਖੋ ਪਹਲੀ ਹੀ ਝੜਪ ਵਿਚ ਭੰਗੀ ਮਿਸਲ ਨੇ ਅਬਦਾਲੀ ਕੋਲੋ ਇਹ ਤੋਪ ਖੋਹ ਲਈ॥ਤੇ ਨਾਮ ਰਖ ਦਿਤਾ ਭੰਗੀਆ ਦੀ ਤੋਪ,ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਲਾਹੋਰ ਮਜੂਦ ਹੈ॥
ਇਸ ਤੋਪ ਨਾਲ ਇਕ ਵਿਲਖਣ ਸਿਖ ਇਤਹਾਸ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦਾ ਪੰਨਾ ਵੀ ਜੁੜਿਆ ਹੈ॥ਗੱਲ ਏਵੈ ਹੋਈ ਕੇ ਮਹਾ ਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਚੋਥੀ ਵਾਰ ਜਦ ਮੁਲਤਾਨ ਦੇ ਕਿਲੇ ਉਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਤਾ ਕਿਲੇ ਦੀ ਸਖਤ ਦੀਵਾਰੀ ਕਰਕੇ ਕੋਈ ਨਤੀਜਾ ਨਹੀ ਸੀ ਆ ਰਿਹਾ ਹੋਲੀ ਹੋਲੀ ਪੰਜ ਮਹਨੇ ਬੀਤ ਗਏ ਜਾਨੀ ਨੁਕਸਾਨ ਬਹੁਤ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ॥ਮਹਾ ਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਮਥਾ ਟੇਕਣ ਆਏ ਉਸ ਸਮੇ ਅਕਾਲੀ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਕੀਤੇ ਬਾਹਰ ਗਏ ਹੋਏ ਸਨ ਸੋ ਸਾਰਾ ਕਾਰਜ ਮੀਤ ਮੁਖ ਸੇਵਾ ਦਾਰ ਭਾਈ ਸਾਧੂ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇਖ ਰਹੇ ਸਨ॥ਜਦ ਉਨਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਮੁਰਝਾਇਆ ਚਿਹਰਾ ਵੇਖਿਆ ਤਾ ਕਾਰਨ ਪੁਛਿਆ,ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਾਰੀ ਵਾਰਤਾ ਦਸੀ॥ਭਾਈ ਸਾਧੂ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਖਿਆ ਕੇ ਇਸ ਵਿਚ ਚਿੰਤਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੀ ਗੱਲ ਹੈ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਭੰਗੀਆ ਵਾਲੀ ਤੋਪ ਹੈ ਓਹ ਵਰਤ ਦੇ ਹਾ॥
ਜਦ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਤੋਪ ਲੈ ਪੁਹਚੇ ਤਾ ਤੋਪਚੀ ਨੇ ਕੇਹਾ ਜੇ ਇਕ ਹੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਤੇ 18 ਤੂ 20 ਗੋਲੇ ਵਜਨ ਤਾ ਇਹ ਦੀਵਾਰਾਂ ਟੁਟ ਜਾਣ ਗਈਆ॥੧ ੨ ੩ ੪ ੫ ਗੋਲੇ ਚਲੇ ਤਾ ਦੁਸਮਨ ਦੇ ਦਿਲ ਕੰਬ ਗਏ ਪਰ ਮੰਦ ਭਾਗੀ ਨੂ ਤੋਪ ਦਾ ਇਕ ਪਹੀਆ ਟੁਟ ਗਿਆ॥ਤੋਪਚੀ ਨੇ ਸਲਾਹ ਦਿਤੀ ਕੇ ਹੁਣ ਇਕ ਹੀ ਹੱਲ ਕੇ ਇਕ ਇਕ ਕਰਕੇ ਤੋਪ ਹੇਠਾ ਮੋਢਾ ਦਿਤਾ ਜਾਵੇ ਪਰ ਜੋ ਮੋਢਾ ਦੇਵੇਗਾ ਉਸਦੀ ਹਡੀ ਵੀ ਨਹੀ ਲਭਣ ਗਈਆ॥ਇਹ ਸਾਰਾ ਵਾਰਤਾ ਭੇਸ ਬਦਲ ਦੁਸਮਨ ਖੇੜੇ ਦਾ ਸਾਈਅਦ ਜਾਲਾਨੀ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਜਿਸ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਇਹ ਸਾਰੀ ਵਾਰਤਾ ਲਿਖੀ ਹੈ॥
ਸਿਖਾ ਵਿਚ ਝਗੜਾ ਹੋਣ ਲਗ ਪਿਆ ਸਾਈਅਦ ਜਾਲਾਨੀ ਸੋਚਿਆ ਕੇ ਮੋਤ ਤੂ ਡਰ ਗਏ ਹਨ ਪਰ ਜਦ ਨੇੜੇ ਗਿਆ ਤਾ ਝਗੜਾ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸੀ ਕੇ ਪਹਲਾ ਮੈ ਮੋਢਾ ਦੇਵਾਗਾ ਤੇ ਦੂਜਾ ਤੀਜਾ ਆਖਦਾ ਸੀ ਨਹੀ ਪਹਲਾ ਮੈ ਮੋਢਾ ਦੇਵਾਗਾ॥
ਜਾਲਾਨੀ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਉਸਦੀ ਰੂਹ ਕੰਬ ਗਈ॥ਕਹੰਦਾ ਇੰਨੀ ਨੂ ਮੀਤ ਸੇਵਾਦਾਰ ਭਾਈ ਸਾਧੂ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕੇਹਾ ਤੁਹਾਡਾ ਆਗੂ ਕੌਣ ਹੈ ਸਾਰਿਆ ਜਵਾਬ ਦਿਤਾ ਜੀ ਤੁਸੀਂ॥ਭਾਈ ਸਾਧੂ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਕੇਹਾ ਕੇ ਪਹਲਾ ਮੈ ਮੋਢਾ ਦੇਵਾਗਾ ਫਿਰ ਮੇਰੇ ਹੇਠਲੀ ਪਦਵੀ ਵਾਲਾ ਤੇ ਇਹ ਕਰਮਵਾਰ ਸਿਲਸਿਲਾ ਏਵੈ ਚਲੇਗਾ ਜਦ ਤੱਕ ਦੀਵਾਰ ਨਹੀ ਤੁਟਦੀ॥ਜਾਲਾਨੀ ਜੀ ਅਗੇ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕੇ ਭਾਈ ਸਾਧੂ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮੋਢਾ ਤੋਪ ਹੇਠਾ ਦਿਤਾ ਗੋਲਾ ਚਲਿਆ ਸਰੀਰ ਦੇ ਪੱਚਰੇ ਪਛੜੇ ਹੋ ਉਠ ਗਏ ਤੇ ਏਵੈ ਅਗੇ ਸਿਲਸਿਲਾ ਚਲਦਾ ਗਿਆ॥ਜਾਲਾਨੀ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕੇ ਮੇਰਾ ਵੀ ਦਿਲ ਕਰਦਾ ਸੀ ਕੇ ਮੈ ਵੀ ਮੋਢਾ ਤੋਪ ਹੇਠਾ ਦੇਵਾ ਪਰ ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਵਿਚ ਹੂਕ ਉਠੀ ਕੇ ਫਿਰ ਇਹਨਾ ਦੀ ਇਹ ਕੁਰਬਾਨੀ ਲਿਖੋਗਾ ਕੌਣ॥
ਇਹ ਸਨ ਆਗੂਆ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਜਿਸ ਲਈ ਕੋਮ ਚੜਦੀਕਲਾ ਵਿਚ ਸੀ ਤੇ ਅੱਜ ਦੇ ਆਗੂ ਅਖਵਾਣ ਵਾਲੇ ਘਰ ਭਰਨ ਤੇ ਲਗੇ ਹਨ॥
ਪਰ ਆਪਣੇ ਵੱਡੇ ਵਾਡੇਰਿਆ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਵੇਖੋ ਪਹਲੀ ਹੀ ਝੜਪ ਵਿਚ ਭੰਗੀ ਮਿਸਲ ਨੇ ਅਬਦਾਲੀ ਕੋਲੋ ਇਹ ਤੋਪ ਖੋਹ ਲਈ॥ਤੇ ਨਾਮ ਰਖ ਦਿਤਾ ਭੰਗੀਆ ਦੀ ਤੋਪ,ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਲਾਹੋਰ ਮਜੂਦ ਹੈ॥
ਇਸ ਤੋਪ ਨਾਲ ਇਕ ਵਿਲਖਣ ਸਿਖ ਇਤਹਾਸ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦਾ ਪੰਨਾ ਵੀ ਜੁੜਿਆ ਹੈ॥ਗੱਲ ਏਵੈ ਹੋਈ ਕੇ ਮਹਾ ਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਚੋਥੀ ਵਾਰ ਜਦ ਮੁਲਤਾਨ ਦੇ ਕਿਲੇ ਉਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਤਾ ਕਿਲੇ ਦੀ ਸਖਤ ਦੀਵਾਰੀ ਕਰਕੇ ਕੋਈ ਨਤੀਜਾ ਨਹੀ ਸੀ ਆ ਰਿਹਾ ਹੋਲੀ ਹੋਲੀ ਪੰਜ ਮਹਨੇ ਬੀਤ ਗਏ ਜਾਨੀ ਨੁਕਸਾਨ ਬਹੁਤ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ॥ਮਹਾ ਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਮਥਾ ਟੇਕਣ ਆਏ ਉਸ ਸਮੇ ਅਕਾਲੀ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਕੀਤੇ ਬਾਹਰ ਗਏ ਹੋਏ ਸਨ ਸੋ ਸਾਰਾ ਕਾਰਜ ਮੀਤ ਮੁਖ ਸੇਵਾ ਦਾਰ ਭਾਈ ਸਾਧੂ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇਖ ਰਹੇ ਸਨ॥ਜਦ ਉਨਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਮੁਰਝਾਇਆ ਚਿਹਰਾ ਵੇਖਿਆ ਤਾ ਕਾਰਨ ਪੁਛਿਆ,ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਾਰੀ ਵਾਰਤਾ ਦਸੀ॥ਭਾਈ ਸਾਧੂ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਖਿਆ ਕੇ ਇਸ ਵਿਚ ਚਿੰਤਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੀ ਗੱਲ ਹੈ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਭੰਗੀਆ ਵਾਲੀ ਤੋਪ ਹੈ ਓਹ ਵਰਤ ਦੇ ਹਾ॥
ਜਦ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਤੋਪ ਲੈ ਪੁਹਚੇ ਤਾ ਤੋਪਚੀ ਨੇ ਕੇਹਾ ਜੇ ਇਕ ਹੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਤੇ 18 ਤੂ 20 ਗੋਲੇ ਵਜਨ ਤਾ ਇਹ ਦੀਵਾਰਾਂ ਟੁਟ ਜਾਣ ਗਈਆ॥੧ ੨ ੩ ੪ ੫ ਗੋਲੇ ਚਲੇ ਤਾ ਦੁਸਮਨ ਦੇ ਦਿਲ ਕੰਬ ਗਏ ਪਰ ਮੰਦ ਭਾਗੀ ਨੂ ਤੋਪ ਦਾ ਇਕ ਪਹੀਆ ਟੁਟ ਗਿਆ॥ਤੋਪਚੀ ਨੇ ਸਲਾਹ ਦਿਤੀ ਕੇ ਹੁਣ ਇਕ ਹੀ ਹੱਲ ਕੇ ਇਕ ਇਕ ਕਰਕੇ ਤੋਪ ਹੇਠਾ ਮੋਢਾ ਦਿਤਾ ਜਾਵੇ ਪਰ ਜੋ ਮੋਢਾ ਦੇਵੇਗਾ ਉਸਦੀ ਹਡੀ ਵੀ ਨਹੀ ਲਭਣ ਗਈਆ॥ਇਹ ਸਾਰਾ ਵਾਰਤਾ ਭੇਸ ਬਦਲ ਦੁਸਮਨ ਖੇੜੇ ਦਾ ਸਾਈਅਦ ਜਾਲਾਨੀ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਜਿਸ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਇਹ ਸਾਰੀ ਵਾਰਤਾ ਲਿਖੀ ਹੈ॥
ਸਿਖਾ ਵਿਚ ਝਗੜਾ ਹੋਣ ਲਗ ਪਿਆ ਸਾਈਅਦ ਜਾਲਾਨੀ ਸੋਚਿਆ ਕੇ ਮੋਤ ਤੂ ਡਰ ਗਏ ਹਨ ਪਰ ਜਦ ਨੇੜੇ ਗਿਆ ਤਾ ਝਗੜਾ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸੀ ਕੇ ਪਹਲਾ ਮੈ ਮੋਢਾ ਦੇਵਾਗਾ ਤੇ ਦੂਜਾ ਤੀਜਾ ਆਖਦਾ ਸੀ ਨਹੀ ਪਹਲਾ ਮੈ ਮੋਢਾ ਦੇਵਾਗਾ॥
ਜਾਲਾਨੀ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਉਸਦੀ ਰੂਹ ਕੰਬ ਗਈ॥ਕਹੰਦਾ ਇੰਨੀ ਨੂ ਮੀਤ ਸੇਵਾਦਾਰ ਭਾਈ ਸਾਧੂ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕੇਹਾ ਤੁਹਾਡਾ ਆਗੂ ਕੌਣ ਹੈ ਸਾਰਿਆ ਜਵਾਬ ਦਿਤਾ ਜੀ ਤੁਸੀਂ॥ਭਾਈ ਸਾਧੂ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਕੇਹਾ ਕੇ ਪਹਲਾ ਮੈ ਮੋਢਾ ਦੇਵਾਗਾ ਫਿਰ ਮੇਰੇ ਹੇਠਲੀ ਪਦਵੀ ਵਾਲਾ ਤੇ ਇਹ ਕਰਮਵਾਰ ਸਿਲਸਿਲਾ ਏਵੈ ਚਲੇਗਾ ਜਦ ਤੱਕ ਦੀਵਾਰ ਨਹੀ ਤੁਟਦੀ॥ਜਾਲਾਨੀ ਜੀ ਅਗੇ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕੇ ਭਾਈ ਸਾਧੂ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮੋਢਾ ਤੋਪ ਹੇਠਾ ਦਿਤਾ ਗੋਲਾ ਚਲਿਆ ਸਰੀਰ ਦੇ ਪੱਚਰੇ ਪਛੜੇ ਹੋ ਉਠ ਗਏ ਤੇ ਏਵੈ ਅਗੇ ਸਿਲਸਿਲਾ ਚਲਦਾ ਗਿਆ॥ਜਾਲਾਨੀ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕੇ ਮੇਰਾ ਵੀ ਦਿਲ ਕਰਦਾ ਸੀ ਕੇ ਮੈ ਵੀ ਮੋਢਾ ਤੋਪ ਹੇਠਾ ਦੇਵਾ ਪਰ ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਵਿਚ ਹੂਕ ਉਠੀ ਕੇ ਫਿਰ ਇਹਨਾ ਦੀ ਇਹ ਕੁਰਬਾਨੀ ਲਿਖੋਗਾ ਕੌਣ॥
ਇਹ ਸਨ ਆਗੂਆ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਜਿਸ ਲਈ ਕੋਮ ਚੜਦੀਕਲਾ ਵਿਚ ਸੀ ਤੇ ਅੱਜ ਦੇ ਆਗੂ ਅਖਵਾਣ ਵਾਲੇ ਘਰ ਭਰਨ ਤੇ ਲਗੇ ਹਨ॥
No comments:
Post a Comment