ਅਕਸਰ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਜਾ ਆਪਣੀ ਨਿੱਜੀ ਜਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਇਕ ਗੱਲ ਸਭ ਨੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੀ ਹੋਵੇਗੀ ਜਦ ਕਿਸੇ ਪਰਵਾਰ ਦਾ ਕੋਈ ਸਿਆਣਾ ਮੈਬਰ ਘਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਘਰ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਖੁਸ਼ ਨੁਮਾ ਹੋਇਆ ਦਿਖਦਾ ਸੁਣਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਜੇ ਕੋਈ ਵਿਗੜੀ ਔਲਾਦ ਜਾ ਕੋਈ ਹੋਰ ਘਰ ਦਾ ਵਿਖੜਿਆ ਮੈਬਰ ਘਰ ਆਵੇ ਤਾਂ ਕਲੇਸ ਦਾ ਚੀਕ ਚਿਹਾੜਾ ਆਮ ਦਿਖਦਾ ਸੁਣਦਾ ਹੈ ॥ਹੁਣ ਨੋਟ ਕਰੋ ਘਰ ਉਹ ਹੀ ਹੈ ਪਰ ਦੋ ਵੱਖਰੇ ਵੱਖਰੇ ਸੁਭਾਵਾਂ ਦੇ ਮਾਲਿਕ ਸਖਸ਼ਾ ਕਰਕੇ ਮਾਹੌਲ ਬਿਲਕੁਲ ਬਿਪਰੀਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ॥
ਬਸ ਇਹ ਹੀ ਤੱਥ ਨੂੰ ਗੁਰਮਤ ਵਿਚ ਜੁਗਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ॥ਆਉ ਵਿਚਾਰਦੇ ਹਾਂ ਵੱਖ ਵੱਖ ਜੁਗਾਂ ਬਾਰੇ ਗੁਰਮਤ ਦਾ ਨਜਰੀਆ॥
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੧ ॥ ਨਾਨਕ ਮੇਰੁ ਸਰੀਰ ਕਾ ਇਕੁ ਰਥੁ ਇਕੁ ਰਥਵਾਹੁ ॥
ਮਹਲਾ ੧ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਆਖਦੇ ਹਨ ਹੇ ਨਾਨਕ ਇਹ ਜੋ ਵੱਡ ਮੁੱਲਾ ਮਨੁਖਾ ਸਰੀਰ ਮਿਲੀਆ ਹੈ ਇਸਦਾ ਇਕ ਰਥ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਰਥ ਨੂ ਚਲਾਉਣ ਵਾਲਾ ਇਕ ਰਥਵਾਹ ਹੈ॥ਭਾਵ ਕੇ ਜੀਵ ਅੰਦਰ ਵਰਤ ਦੀ ਮਤ ਇਕ ਰਥ ਹੈ ਤੇ ਜਿਸ ਸਿਖਿਆ ਅਧੀਨ ਇਹ ਮਤ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਵਿਚਰੇ ਓਹ ਰਥਵਾਹ ਹੈ॥
ਜੁਗੁ ਜੁਗੁ ਫੇਰਿ ਵਟਾਈਅਹਿ ਗਿਆਨੀ ਬੁਝਹਿ ਤਾਹਿ॥
ਸਮੇ ਸਮੇ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਜਿਵੇ ਜਿਵੇ ਰਥ ਵਾਹ(ਸਿਖਿਆ) ਬਦਲ ਦਾ ਹੈ ਤਿਵੈ ਤਿਵੈ ਰਥ (ਮਤ )ਬਦਲਦੀ ਹੈ,ਇਹ ਭੇਦ ਗਿਆਨ ਵਾਨ ਬੁਝ ਸਕਦਾ ਹੈ॥
ਹੁਣ ਅਗੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਸਮਝਾਂਦੇ ਹਨ ਕੇ ਕਿਵੇ ਸੁਭਾਅ ਬਦਲਣ ਨਾਲ ਜੀਵ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਜੁਗ ਬਦਲਦੇ ਹਨ॥
ਸਤਜੁਗਿ ਰਥੁ ਸੰਤੋਖ ਕਾ ਧਰਮੁ ਅਗੈ ਰਥਵਾਹੁ ॥
ਗੁਰਮਤ ਅਨੁਸਾਰ ਸਤ ਜੁਗ ਉਸ ਵੇਲੇ ਹੋਂਦਾ ਜਦ ਜੀਵ ਦੀ ਮਤ ਰੂਪੀ ਰਥ ਸੰਤੋਖ ਹੋਵੇ ਤਦ ਧਰਮ ਅਗੇ ਰਥਵਾਹ ਰੂਪ ਵਿਚ ਅਗਵਾਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈ॥
ਤ੍ਰੇਤੈ ਰਥੁ ਜਤੈ ਕਾ ਜੋਰੁ ਅਗੈ ਰਥਵਾਹੁ ॥
ਗੁਰਮਤ ਅਨੁਸਾਰ ਤ੍ਰੇਤੈ ਜੁਗ ਉਸ ਵੇਲੇ ਹੋਂਦਾ ਹੈ ਜਦ ਜੀਵ ਦਾ ਮਤ ਰੂਪੀ ਰਥ ਜਤ ਦਾ ਹੋਵੇ ਤਦ ਜੋਰ ਅਗੇ ਰਥਵਾਹ ਰੂਪ ਵਿਚ ਅਗਵਾਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈ॥
ਦੁਆਪੁਰਿ ਰਥੁ ਤਪੈ ਕਾ ਸਤੁ ਅਗੈ ਰਥਵਾਹੁ ॥
ਗੁਰਮਤ ਅਨੁਸਾਰ ਦੁਆਪੁਰਿ ਜੁਗ ਉਸ ਵੇਲੇ ਹੋਂਦਾ ਹੈ ਜਦ ਜੀਵ ਦਾ ਮਤ ਰੂਪੀ ਰਥ ਤਪ(ਘਾਲਣਾ) ਦਾ ਹੋਵੇ ਤਦ ਸਤ ਅਗੇ ਰਥਵਾਹ ਰੂਪ ਵਿਚ ਅਗਵਾਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈ॥
ਕਲਜੁਗਿ ਰਥੁ ਅਗਨਿ ਕਾ ਕੂੜੁ ਅਗੈ ਰਥਵਾਹੁ ॥੧॥ {ਪੰਨਾ 470}
ਗੁਰਮਤ ਅਨੁਸਾਰ ਕਲਜੁਗ ਉਸ ਵੇਲੇ ਹੋਂਦਾ ਹੈ ਜਦ ਜੀਵ ਦਾ ਮਤ ਰੂਪੀ ਰਥ ਅਗਨ(ਕਾਮ ਕ੍ਰੋਧ ਲੋਬ ਮੋਹ ਅੰਹਕਾਰ)ਦਾ ਹੋਵੇ ਤਦ ਕੂੜ ਅਗੇ ਰਥਵਾਹ ਰੂਪ ਵਿਚ ਅਗਵਾਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈ॥
ਗੁਰਮਤ ਵਿਚ ਜੁਗ ਕੋਈ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲਖਾ ਸਾਲਾ ਬਾਅਦ ਨਹੀ ਬਦਲਦੇ ਹਨ ਸਗੋ ਜਿਵੇ ਹੀ ਬੁਧ ਬਦਲਦੀ ਹੈ ਸਿਧ ਪਾ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਭਾਵ ਸਭਾਅ ਬਦਲ ਜਾਂਦਾ॥
ਜਬ ਬੁਧਿ ਹੋਤੀ ਤਬ ਬਲੁ ਕੈਸਾ ਅਬ ਬੁਧਿ ਬਲੁ ਨ ਖਟਾਈ ॥
ਕਹਿ ਕਬੀਰ ਬੁਧਿ ਹਰਿ ਲਈ ਮੇਰੀ ਬੁਧਿ ਬਦਲੀ ਸਿਧਿ ਪਾਈ ॥
ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਸੁਭਾਅ ਕਰਕੇ ਪਤਾ ਨਹੀ ਕਿੰਨੀ ਵਾਰ ਇਕ ਦਿਨ ਵਿਚ ਜੁਗ ਬਦਲਦੇ ਹਾ॥
ਧੰਨਵਾਦ
No comments:
Post a Comment